Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji RP zajmuje się propagowaniem najnowszej wiedzy, kreowaniem nowych trendów, popularyzowaniem nowych technologii i wszelkich innowacji w obszarze szeroko pojętego transportu, w tym również w dziedzinie kolejnictwa. Jednocześnie nie zapomina też o bogatej historii transportu i jej świadkach – zabytkach techniki transportu. Ochrona tych zabytków należy do ważnych zadań realizowanych w Stowarzyszeniu.
Często zdarza się, że podczas wykonywania swoich obowiązków zawodowych można trafić na unikatowe świadectwa minionych czasów. Tak się też stało w przypadku podjęcia trudu uratowania zabytkowego żurawia wodnego. Zbierając materiały do opracowywanego regulaminu pracy bocznicy kolejowej wielokrotnie poruszałem się po torach dawnej Lokomotywowni w Krakowie Płaszowie. Tam, w pobliżu torów szlakowych stał samotnie stary, zardzewiały, zasypany ziemią i zarośnięty krzewami żuraw wodny służący kiedyś do wodowania parowozów. Z jego budowy (żeliwny odlew) wynikało, że pochodził z lat trzydziestych ubiegłego wieku. Postanowiłem podjąć starania, aby go pozyskać, wyremontować i usytuować w bardziej dogodnym miejscu.
Zbliżał się Jubileusz 175 lat kolei w Krakowie i zabytkowy żuraw mógłby uświetnić ten doniosły i historyczny moment. Właściciel żurawia – PKP S.A,. dość szybko zareagował na wystąpienie o nieodpłatne przekazanie żurawia z pisemną gwarancją, że zostanie wyremontowany i przeniesiony na teren stacji Kraków Główny. Sprzyjał również fakt, że żuraw – zapewne przez przeoczenie – nie został wpisany do rejestru zabytków.
Sprawa nie była łatwa ani prosta, gdyż cała konstrukcja miała 6 metrów wysokości i ważyła 1,5 tony. W pierwszym etapie należało wyciąć zarośla, odkopać fundament z zalegającej ziemi, a następnie wykorzystując potężny podnośnik rozmontować całą konstrukcję na części i załadować na samochód. Dzięki pomocy i dobrej woli Zakładów Usługowych Południe poszczególne elementy złożono w hali warsztatowej, wypiaskowano, zaminiowano i pomalowano farbami, dobierając kolor oraz dorabiając brakujące części zgodnie z oryginałem zachowanym w Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Pewnej wrześniowej nocy przy pomocy drezyny kolejowej z podnośnikiem żuraw został zamontowany na wcześniej przygotowanym miejscu. Operacja ta wymagała wyłączenia napięcia w sieci trakcyjnej i w konsekwencji wprowadzenia przerwy w ruchu pociągów.
Wyremontowany żuraw można podziwiać z peronu piątego stacji Kraków Główny. Jest on wyeksponowany na międzytorzu w okolicach wieży wodnej i przypomina zwiedzającym i szerokiej rzeszy podróżnych o czasach, gdy przez stację kursowały pociągi obsługiwane trakcją parową.
Aby upamiętnić podjęcie trudu przywrócenia świetności temu zabytkowi techniki kolejowej, proponuję umieścić na żurawiu tabliczkę z napisem:
„Uratowano i wyeksponowano dzięki pasjonatom kolejnictwa ze Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej Oddział w Krakowie w roku 2022.”
opracowanie i zdjęcia Marek Błeszyński
