W dniu 11.05.2019r. SITK RP Oddział w Krakowie – Koło Zakładowe przy Przedsiębiorstwie Napraw i Utrzymania Infrastruktury Kolejowej Sp. z o.o. w Krakowie (PNUIK) zorganizowało wyjazd techniczno – integracyjny do Skansenu w Chabówce. Po skansenie oprowadzał nas Kolega Konrad Gawłowski, który podzielił się z nami swoją ogromną wiedzą. Uzupełniał go kolega Janusz Alberski, który ma bogatą wiedzę na temat silników. Niektórzy rozpoznali stary dworzec z Krakowa Głównego. Po za zwiedzaniem czekał na nas stół ze smakołykami na obiad oraz grill, przy którym graliśmy i śpiewaliśmy wspólnie piosenki.
Powstanie Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce wiąże się ściśle z historią wybudowanej pod koniec XIX w. parowozowni. Składająca się z dwóch stanowisk dla lokomotyw, obrotnicy, kanałów oczystkowych i wieży ciśnień Parowozownia w Chabówce, zapewniała obsługę eksploatacyjną parowozów prowadzących pociągi do Krakowa, Zakopanego, Żywca, Nowego Sącza oraz w innych relacjach. Kluczowymi liniami kolejowymi, na których ruch uzasadniał funkcjonowanie Parowozowni w Chabówce były:
· oddana w roku 1884 Kolei Transwersalna o łącznej długości 577 km (Czadca – Zwardoń – Żywiec – Sucha – Chabówka – Limanowa – Nowy Sącz, z odgałęzieniami do Suchej Beskidzkiej – Skawiny – Podgórza (obecnie Kraków Płaszów) oraz Skawina – Oświęcim, Stróże – Jasło – Sanok – Zagórz, z odgałęzieniem do Gorlic, Chryplin (koło Stanisławowa) – Buczacz – Czortków – Husiatyn; to wybudowane za czasów austrowęgierskich połączenie funkcjonuje do dzisiaj i na obszarze Polski przebiega obecnie liniami o numerach 139, 97, 98, 104, 96 i 108.
· uruchomiona w roku 1901 linia Chabówka – Nowy Targ – Podczerwone – Sucha Hora (obecnie na Słowacji); linia ta oznaczona nr 118 została w roku 1991 rozebrana i przebudowana na ścieżkę rowerową,
· otwarta w roku 1899 linia kolejowa Chabówka – Zakopane eksploatowana do dzisiaj i nosząca nr 99.
Austrowęgierska Parowozownia w Chabówce znajdowała w innym miejscu niż obecnie – była usytuowana bliżej stacji w Chabówce nieopodal mostu na rzece Rabie. Podczas drugiej wojny światowej Niemcy podjęli decyzję o rozbudowie i zmianie lokalizacji parowozowni. Nowy obiekt powstał w roku 1944 w miejscu obecnego Skansenu. W związku ze zbliżającym się frontem okupant zniszczył świeżo wybudowaną parowozownię. W powietrze wysadzono także budynki dworcowe na stacji w Chabówce oraz starą, poaustriacką parowozownię wachlarzową. Odbudowę Parowozowni w Chabówce zakończono na początku roku 1947. Jednostka była u szczytu pracy przewozowej obsługując liczne pociągi pasażerskie i towarowe do Krakowa, Nowego Sącza, Nowego Targu, Zakopanego i do Trzebini. W tamtym czasie w Parowozowni w Chabówce stacjonowało 80 parowozów – w większości serii Ty2.
W 1975 roku zelektryfikowano połączenie Kraków – Zakopane, co zapoczątkowało stopniowe ograniczanie prowadzenia pociągów parowozami – głównie na rzecz lokomotyw elektrycznych i elektrycznych zespołów trakcyjnych. Parowozy z Chabówki w regularnym ruchu kursowały do końca 1989 roku, sporadycznie także w roku 1991. Idea utworzenia Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce pojawiła się już w latach 80. XX w. – kiedy to zaczęto gromadzić w Chabówce oraz na terenie Lokomotywowni w Suchej Beskidzkiej zabytkowy tabor kolejowy (lokomotywy, wagony) i różnego rodzaju urządzenia i pojazdy specjalistyczne (np. pługi odśnieżne). Inicjatorem i założycielem Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce był ś.p. Paweł Zaleski ówczesny zastępca naczelnika a następnie naczelnik Lokomotywowni Pozaklasowej w Suchej Beskidzkiej, której podlegała dawna Parowozownia w Chabówce. Uroczystego otwarcia Skansenu dokonano w dniu 11.06.1993 roku. Oprócz ekspozycji plenerowej, na parterze oraz w podziemiach (w dawnym bunkrze) w budynku administracyjnym otwarto wystawę stałą dzięki której wszyscy zwiedzający mają możliwość zapoznania się z historią Parowozowni w Chabówce oraz kolei w rejonie Chabówki, Podhala i „krakowskiej dyrekcji kolei”. W ubiegłym roku świętowano 25 – lecie tego wydarzenia. Odsłonięto wówczas okolicznościową tablicę pamiątkową oraz portret założyciela Skansenu Pawła Zaleskiego. Swój symboliczny wkład w tę uroczystość miało także nasze Stowarzyszenie, mianowicie inicjatorem namalowania portretu był kol. Konrad Gawłowski (członek Koła przy PNUIK), natomiast autorem portretu jest kol. Marek Błeszyński (Członek Zarządu Oddziału w Krakowie). Dzięki inicjatywie i zaangażowaniu naczelnika Zaleskiego oraz dobrej woli ówczesnych kolejowych decydentów udało się ocalić wiele unikatowych parowozów, lokomotyw elektrycznych i spalinowych, wagonów spalinowych, wagonów pasażerskich i towarowych oraz liczne urządzenia techniczne. Obecnie w swoich zbiorach Skansen posiada blisko 135 różnego rodzaju zabytkowych urządzeń technicznych i pojazdów szynowych (w tym ponad 50 parowozów różnych serii). Spośród bezcennych eksponatów warto zwrócić uwagę na:
· niemiecki parowóz tendrzak serii TKb-1479 z 1878 roku (najstarszy parowóz w zasobach Skansenu),
· austriacki parowóz osobowy serii Ol12-7 z 1912 roku (obecnie najstarszy w Polsce kompletny i sprawny parowóz),
· wyprodukowany w zakładach Fablok Chrzanów parowóz towarowy Ty42-107 z roku 1946, który w dniu zwiedzania był rozpalony i wszyscy chętni mogli wejść do budki maszynisty i zapoznać się z wyposażeniem i obsługą parowozu,
· najstarszy sprawny elektrowóz EP03-01 produkcji szwedzkiej firmy ASEA z 1951 roku,
· ikony trakcji elektrycznej w Polsce: oryginalna angielska lokomotywa elektryczna EU06-01 z roku 1961 oraz jej wersja licencyjna wyprodukowana przez Pafawag Wrocław EU07-01,
· „królową szlaków” kolejowych w Polsce do późnych lat 60. XX wieku – parowóz serii Pt47, reprezentowany przez egzemplarz Pt47-152 obok którego uczestnicy wyjazdu pozowali do pamiątkowej fotografii.
Działający w strukturach PKP CARGO S.A. Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce prowadzi w sezonie turystycznym regularny ruch pociągów turystycznych obsługiwanych przez parowozy z wykorzystaniem zabytkowych wagonów z różnych epok historii kolei. Pociągi retro najczęściej można spotkać w relacjach: Chabówka – Mszana Dolna, Chabówka – Nowy Sącz. I nie tylko. Utrzymanie w sprawności technicznej parowozów oraz historycznych wagonów jest wynikiem ogromnego zaangażowania, wiedzy technicznej i doświadczenia pracowników Skansenu. W procesie utrzymania i odbudowy zabytkowego taboru kolejowego uczestniczy także powołana z inicjatywy PKP CARGO S.A. Fundacja Era Parowozów, która zajmie się aktywnym wspieraniem zachowanie dziedzictwa kolejowego w Polsce.
Tabor kolejowy ze Skansenu w Chabówce na przestrzeni lat był niejednokrotnie wykorzystywany w filmach. Warto wspomnieć choćby takie tytuły jak: „Lista Schindlera”, „Przedwiośnie”, „Złoto Dezerterów”, „Summer Love”, „Katyń”, „Syberiada”, „Zimna Wojna”.
http://skansenchabowka.pl/ – oficjalna strona Skansenu w Chabówce.
Organizatorzy składają serdeczne podziękowania koledze Konradowi Gawłowskiemu za ciekawe oprowadzenie po skansenie i dzielenie się swoją ogromną wiedzą.
Opracowanie:
Barbara Bysiewicz, Przewodnicząca Koła SITK RP przy PNUIK Kraków
Konrad Gawłowski, Członek Koła SITK RP przy PNUIK Kraków
Zdjęcia:
Tomasz Filiciak, Członek Koła SITK RP przy PNUIK Kraków,
Konrad Gawłowski, Członek Koła SITK RP przy PNUIK Kraków
