Andrzej Krych: Logika interwencji w projektach  inżynierskich

Streszczenie: W latach 90-tych pod przewodnictwem Komisji Europejskiej wypracowane zostały zasady budowania projektów oparte na tzw. ramie logicznej (Logical Framework Approach – LFA).  Zasady te opracowano z myślą o kontroli efektywności systemu dopłat do inwestycji infrastrukturalnych w krajach członkowskich. W ostateczności formuła LFA w niewielkim stopniu utrwaliła się w pragmatyce wykorzystania tych środków po rozszerzeniu Unii o nowe kraje członkowskie. Obserwując procesy inwestycyjne w transporcie wsparte środkami unijnymi i zasadami Niebieskiej Księgi, postrzega się zasadnicze rozbieżności pomiędzy osiągniętymi efektami tych projektów a ich skutkami – zarówno w skali makroekonomicznej, jak lokalnej. Wbrew nadziejom nie rozwiązują one w sposób trwały zasadniczych problemów transportu i jego sytuacji.

Problem LFA jest problemem uniwersalnym w sytuacjach, w  których inwestycje lokalne budowane są ze znacznym udziałem  publicznych środków zewnętrznych i w systemach finansowania, w których liczba takich inwestycji oraz środków jest znaczna. W skali  makroekonomicznej wskazano na podobieństwo systemu unijnego do chińskich procedur cesji środków  na inwestycje lokalne (Local Government Investments Systems) i ich wpływ na wzrost długu wewnętrznego Chin. Definiując ścisły związek pomiędzy trafną, przyczynowo skutkową diagnozą sytuacji a realizacją celów ogólnych i generalnych projektów w formule logiki interwencji, przedstawiono dwa pozytywne  przykłady  (problem – działanie – efekt).  Generalną tezą artykułu jest postulat wprowadzenia formuły logiki interwencji jako atrybutu projektów transportowych obok lub w ramach studiów wykonalności projektów. Artykuł jest zaktualizowaną i zmodyfikowaną wersją prezentacji z IX Konferencji nt. „Problemy komunikacyjne miast w warunkach zatłoczenia motoryzacyjnego”. 

Kazimierz Jamroz, Krystian Birr, Sławomir Grulkowski, Krzysztof Kalkowski,  Tomasz Budziszewski: Analiza możliwości wzrostu udziału transportu zbiorowego w wojewódzkich przewozach pasażerskich na przykładzie województwa pomorskiego

Streszczenie: Podział zadań przewozowych pomiędzy dostępne środki transportu jest jednym z kluczowych wyzwań przy opracowaniu Planów Transportowych w regionach. Stan aktualny i prognozy prowadzone na obszarze Unii Europejskiej wskazują, że w najbliższych latach dominującym środkiem transportu pasażerskiego będzie samochód osobowy z zarysowującą się tendencją wzrostową. Dlatego bardzo istotnym działaniem przy budowie zintegrowanego systemu transportu w województwie jest zwiększenie udziału transportu zbiorowego w wojewódzkich przewozach pasażerskich, bądź zatrzymanie jego trendu spadkowego. Przed tym wyzwaniem stanęli autorzy Planów Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego w całej Polsce. W referacie przedstawiono obecne trendy zmian podziału zadań przewozowych w wybranych krajach, charakterystykę przewozów pasażerskich w województwie pomorskim oraz prognozy zmian udziału poszczególnych gałęzi transportu w podróżach między powiatowych. Ponadto zaprezentowano opracowane w ramach formułowania Planu Transportowego warianty rozwoju sieci transportu zbiorowego, możliwe efekty ich wdrożenia na podział zadań przewozowych oraz spróbowano odpowiedzieć na pytanie, jaka powinna być rola poszczególnych rodzajów transportu zbiorowego w realizacji wojewódzkich przewozów pasażerskich.

Maciej Kruszyna: Wyzwania dla „Polityk Mobilności”, czyli  dokumentów rozwijających  dotychczasowe „Polityki Transportowe”

Streszczenie:  W procesie oceny i aktualizacji Polityk Transportowych formułuje się potrzebę zmiany podejścia od podażowej do popytowej strony transportu, co wyraża się przesunięciem punktu ciężkości działań od infrastrukturalnych na moderujące zachowania komunikacyjne użytkowników. Zachowania komunikacyjne mogą być utożsamiane z mobilnością, w szerszym jej znaczeniu. Celem polityki nie będzie teraz samo kształtowanie infrastruktury o konkretnych parametrach, a osiągnięcie zmian w mobilności (w zachowaniach komunikacyjnych) wyrażające się na przykład zmianami w wyborze środka lokomocji.  Ważnym postulatem jest nadanie nowym dokumentom odpowiedniego stopnia dokładności pozwalającego na efektywne wdrożenie zapisywanych działań oraz na jednoznaczną ocenę konkretnych inwestycji. Istotne będzie wyróżnienie stref w obszarze którego dotyczy Polityka Mobilności. Strefowanie powinno być bogatsze niż w dotychczasowych Politykach Transportowych.  Autor artykułu proponuje modyfikacje w nazewnictwie dokumentów określanych jako Polityka Mobilności. Za zmianą nazewnictwa powinno pójść przeformułowanie treści dokumentów, stosowne do nowego punktu ciężkości. Wprowadza się wyróżnienie dwóch sfer aktywności: podróży wyłącznie prywatnymi samochodami (z krótkimi dojściami pieszo u źródła i celu podróży) oraz podróży w sposób alternatywny do wyłącznego wykorzystania prywatnego samochodu. W ślad za powyższym wyróżnieniem proponuje się wprowadzenie czterech rodzajów stref ze zróżnicowaną rolą danych sfer aktywności w poszczególnych strefach. Następnym, istotnym aspektem zmian jest zakres terytorialny polityki. Zarządzanie mobilnością (i transportem) rzadko można zamknąć w granicach poszczególnych gmin. Stosowanie Polityki Mobilności ma sens dla dużych aglomeracji, które składają się z ośrodka centralnego otoczonego przez sąsiadujące jednostki. Przykładowe zastosowanie proponowanych elementów odniesiono do Wrocławia, ale przedstawiana metodyka może mieć zastosowanie w dowolnym ośrodku. Artykuł jest rozszerzoną i zmodyfikowaną wersją referatu z konferencji „Wydajność systemów transportowych”, Poznań – Rosnówko, 2013 r. [1].

Olena Filippova, Andrzej Soczówka: Podstawowe formy wsparcia finansowego działalności przedsiębiorstw miejskiego transportu elektrycznego na Ukrainie

Streszczenie: Artykuł stanowi wieloaspektowy przegląd sytuacji finansowej przedsiębiorstw miejskiego transportu elektrycznego na Ukrainie. Jego celem jest analiza oraz krytyczna ocena wykorzystywanych obecnie form wsparcia finansowego działalności tych przedsiębiorstw. Wprowadzeniem do badań jest krótki opis bieżącej sytuacji miejskiego transportu elektrycznego (metro, tramwaje, trolejbusy) na Ukrainie. W dalszej części artykułu omówione zostały szczegółowo wady i zalety poszczególnych form finansowania badanych przedsiębiorstw, czyli: finansowania ze środków własnych, kredytowania oraz finansowania ze środków budżetu państwa. Na przykładzie konkretnych przedsiębiorstw szczegółowo opisano specyfikę i praktyczne mechanizmy stosowania określonych rozwiązań finansowych, wraz z uzasadnieniem przyczyny braku możliwości zastosowania innych. W rezultacie przeprowadzonych badań stwierdzono, że każda z przedstawionych form finansowania ma swoje niedostatki w praktyce jej stosowania w ukraińskich przedsiębiorstwach transportowych. Istotną uwagę zwrócono na mechanizm wyliczania kompensacji z budżetu państwa z tytułu przewozu pasażerów uprawnionych do bezpłatnych i ulgowych przejazdów. Na koniec zaproponowano proste rozwiązania, doraźnie usprawniające mechanizm finansowania z budżetu państwa. Przeprowadzone badania dowiodły, że obecna koncepcja funkcjonowania miejskiego transportu elektrycznego znacząco hamuje ich normalny rozwój. Włączenie do struktury taryf planowanych zysków i potrzeb inwestycyjnych nie daje możliwości pokrycia kosztów działalności przychodami. Ważnym źródłem finansowania są dotacje z budżetu państwa, ale sposób ich rozdzielenia pozbawia przedsiębiorstwa motywacji do podwyższenia wskaźników efektywności swojej działalności, a ciągłe korzystanie z kredytów znacznie pogarsza ich finansowe położenie, zwiększając ryzyko bankructwa.