Karol Gocyła, Aleksander Sobota, Renata Żochowska

Wiata przystankowa – definicja, uwarunkowania prawne i klasyfikacja

Streszczenie: Artykuł dotyczy wiat przystankowych i związanych z nimi zagadnień z zakresu ich definicji, uwarunkowań prawnych budowy, zróżnicowania typów oraz autorskiej propozycji ich klasyfikacji. We wstępie wskazano na konieczność wprowadzania coraz większej liczby udogodnień dla pasażerów, które mają przyczynić się do zmiany podziału zadań przewozowych w kierunku zwiększenia udziału liczby podróży realizowanych transportem publicznym, co jest realizowane poprzez m. in. wyposażanie przystanków transportu zbiorowego w wiaty. Ponadto wskazano na konieczność wprowadzenia standardów budowy i wyposażenia wiat przystankowych, co aktualnie realizują niektóre, największe ośrodki miejskie w Polsce. By możliwe było wprowadzenie standaryzacji rozwiązań, należy zacząć od wprowadzenia powszechnie stosowanej definicji wiaty przystankowej. W tym zakresie artykuł wskazuje na dużą różnorodność dotychczasowych propozycji oraz brak jednego, ogólnie przyjętego i stosowanego terminu. Z tego względu zaproponowano autorską definicję wiaty przystankowej odnoszącą się do jej podstawowego przeznaczenia, wyposażenia, konstrukcji, charakteru lokalizacji oraz zakresu stosowania. Ponadto, przedstawiono przegląd literaturowy definicji wiaty przystankowej. Następnie w artykule przedstawiono obowiązujące przepisy dotyczące budowy wiat przystankowych oraz wskazano na brak ich definicji w systemie prawnym w Polsce. Budowa wiat przystankowych osadzona jest w przepisach z zakresu Prawa budowlanego, Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych oraz pomocniczo, w zakresie określenia czym są wiaty, w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, lecz w żadnym z tych ani innych zbadanych dokumentach nie odnaleziono definicji wiaty przystankowej. Dalej wskazano na różnorodność kształtu, funkcji, użytych materiałów czy dodatkowego wyposażenia wiat przystankowych wraz z przykładami stosowanych rozwiązań. Kluczowe znaczenie przy ich budowie ma przede wszystkim funkcja, jaką ma spełniać wiata, która zazwyczaj determinowana jest przez jej lokalizację oraz wolę i możliwości instytucji, do których należy jej budowa. Następnie zaprezentowano autorską propozycję klasyfikacji wiat przystankowych i ich wyposażenia. Klasyfikacja ma na celu wskazanie minimalnego zespołu cech pozwalających określić podstawową typologię wiat przystankowych oraz określenie minimalnego standardu wyposażenia, który zaspokoi większość potrzeb pasażerów związanych z przejazdami publicznym transportem zbiorowym. Na końcu artykułu wskazano na konieczność stworzenie definicji i standardów, pomimo różnorodności rozwiązań, w zakresie wiat przystankowych oraz występowanie luki formalnej i badawczej dotyczącej tego zagadnienia.

Słowa kluczowe: transport miejski, transport zbiorowy, wiata przystankowa

Andrzej Krych

Transformacja a otoczenie instytucjonalne w drodze do zrównoważonej mobilności

Streszczenie: Główną tezą artykułu jest stwierdzenie, że o skuteczności polityki zrównoważonej mobilności przesądza jej otoczenie instytucjonalne. Przytacza się kilka idei instytucjonalistów oraz autorytetów Nowej Historii Gospodarczej i Nowej Ekonomii Instytucjonalnej istotnych dla rozumienia roli instytucji, ich ewolucji, czynników zmian oraz struktur ważnych z punktu widzenia polityk transportowych. Wokół zasad zrównoważonej mobilności w środowisku inżynierów toczą się debaty. Proponuje się, by główny nurt dyskusji problemu osadzić w normach transformacji społecznej i gospodarczej niezbędnej z uwagi na zagrożenia klimatyczne. Transformację uznaje się za imperatyw kategoryczny. Normatywny charakter imperatywu wiąże się z podziałem modalnym podróżowania. Jego systemowe ujęcie zilustrowano grafem interakcji między pięcioma czynnikami stymulującymi strukturę popytu i podaży. Wielość interakcji każe zwrócić uwagę na sens konsolidacji instytucji wokół problemu mobilności. Porównano ekonomiczne oraz ekotechniczne podejście do możliwości kwantyfikacji podziału modalnego. Wskazano na praktyczne znaczenie podejścia ekotechnicznego poprzez wskaźnik energochłonności i jego ściślejszy związek z imperatywem transformacji. Łączenie zużycia energii z mobilnością podzieloną na różne środki transportu ma znaczenie dla bieżącego monitorowania efektów strategii i rezultatów projektów w procesie transformacji. Opierając się na diagnozie autorytetów, własnych doświadczeniach (studium przypadku), a także na krytyce interwencji publicznej z wykorzystaniem środków unijnych, analizowano związek sukcesów i niepowodzeń interwencji z uwarunkowaniami instytucjonalnymi. W podsumowaniu (generalizacja) przedstawiono rekomendacje dla reorientacji reguł, polityk i struktur instytucji rządowych, samorządowych, a także instytucji zarządzających dystrybucją środków Unii Europejskiej.

Słowa kluczowe: nowa mobilność, instytucjonalizm, polityka transportowa, projekty transportowe

Arkadiusz Drabicki

Modelowanie oddziaływania informacji w czasie rzeczywistym o napełnieniu pasażerskim w sieciach miejskiego transportu zbiorowego

Streszczenie: Zatłoczenie pasażerskie jest istotnym i powracającym problemem w systemach miejskiego transportu zbiorowego. Wśród rozwiązań ograniczających jego negatywne skutki coraz większego potencjału upatruje się w nowatorskich systemach informacji o napełnieniu (zatłoczeniu) pasażerskim, dostarczanej w czasie rzeczywistym (z ang. RTCI – real-time crowding information). Dostęp do takiej informacji pozwalałby pasażerom wybierać opcje podróży o wyższym komforcie i unikać nadmiernego zatłoczenia w autobusach, tramwajach czy pociągach. Obecny stan wiedzy nie pozwala jednak w pełni zrozumieć, jakie są potencjalne efekty i skuteczność systemów RTCI.  Niniejszy artykuł dotyczy analiz wpływu informacji RTCI na proces decyzyjny pasażera i funkcjonowanie systemu miejskiego transportu zbiorowego. W pierwszej części symulacje na modelu sieci transportu zbiorowego Krakowa ilustrują możliwe skutki (pozytywne, jak i też negatywne) powszechnego dostępu do informacji RTCI. W drugiej części badania ankietowe oraz opracowane modele wyboru dyskretnego ukazują, że informacja RTCI ma potencjalnie istotny wpływ na preferencje podróżowania pasażerów. W ostatniej części, na przykładzie modelu transportowego Warszawy, przedstawiono także potencjał zastosowania systemu RTCI jako instrumentu zarządzania mobilnością do poprawy komfortu podróży. Wyniki tych prac wskazują, że systemy RTCI mogą pozytywnie kształtować jakość podróży transportem zbiorowym w miastach i ograniczać skalę zatłoczenia pasażerskiego. Jednakże, dla osiągnięcia efektywności systemów RTCI niezbędne jest zapewnienie wysokiego stopnia ich dokładności (wiarygodności) w czasie rzeczywistym.

Słowa kluczowe: transport zbiorowy, zatłoczenie pasażerskie, inteligentne systemy transportowe, ITS, informacja w czasie rzeczywistym, RTCI

Elżbieta Nowak, Dominik Witkowski, Piotr Bartczak, Damian Dratwa

Wykorzystanie kolei w aglomeracji łódzkiej

Streszczenie: Powstanie w roku 2010 Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej Sp. z o.o. (dalej: ŁKA) zbiegło się w czasie z postępującym spadkiem liczby przewożonych przez kolej pasażerów, degradacją infrastruktury, a co za tym idzie marginalizacją kolei w województwie łódzkim. Rozpoczęcie przez ŁKA działalności przewozowej w roku 2010, modernizacje i remonty prowadzone na sieci kolejowej województwa łódzkiego, a także oddanie do użytku nowych stacji/przystanków, pozwoliło odwrócić te wymienione powyżej niekorzystne trendy. Dzięki ww. zmianom, liczba pasażerów (zarówno w całym województwie, jak i jego stolicy) zaczęła sukcesywnie, z roku na rok, rosnąć. Kluczowym wydarzeniem, przyśpieszającym przyrost liczby podróżnych było wprowadzenie w kwietniu 2017 roku wzajemnego honorowania biletów pomiędzy Miastem Łódź i ŁKA, do którego w kolejnych latach przyłączyły się samorządy sąsiadujące z Łodzią. Działalność przewozowa ŁKA i inicjatywy jej towarzyszące, uzyskują wysokie oceny wystawiane przez pasażerów w cyklicznie prowadzonych przez przewoźnika badaniach ankietowych wśród pasażerów. W celu dalszej poprawy jakości usług, ŁKA w dalszym ciągu angażuje się w przedsięwzięcia mające na celu rozwój multimodalnego transportu publicznego w aglomeracji łódzkiej.

Słowa kluczowe: transport kolejowy, kolej aglomeracyjna, komunikacja miejska